مدرسه عمادیه در غرب گرگان

مدرسه عمادیه که به نام‌های مدرسه آقا حسین عمادیه یا دروازه نو نیز مشهور است، از بناهای قدیمی شهر گرگان می‌باشد که در سال ۹۵۲ هجری قمری در دوره پادشاهی سلیمان صفوی به‌وسیله روح‌الله حسینی استرآبادی در خیابان امام خمینی در ضلع شرقی مرکز محله درب نو در بافت قدیم تأسیس شد. محله درب نو از سمت شرق به بازار نعلبندان و از سمت غرب به محله، میدان و خیابان شهید رجایی و از جنوب به خیابان امام خمینی گرگان راه دارد.

این مدرسه تاریخی با ۱۵۵۰ مترمربع زمین همراه با آب‌انبار، قبرستان، حمام، مغازه‌های گوناگون، مسجد گلشن، مجموعه چند تکیه، بافت و عناصر عمده محله درب نو و نیز قسمتی از بافت بازار کهنه استرآباد را شامل می‌شوند.

مدرسه عمادیه حاوی چهار ایوان در چهار طرف شرق، غرب، شمال و جنوب است. بالای هر یک این ایوان‌ها طبقه دوم وجود دارد که از درون حیاط مدرسه دارای پیشخوان تخته‌ای با نرده‌های زیبا هستند که جلوه‌ای بر طبیعت حیاط (درختان، باغچه، حوض آب و…) دارند. ایوان غربی یعنی همان ورودی مدرسه، دارای در چوبی و بزرگ و مهم‌ترین ایوان است که بر فراز طبقه دوم گلدسته چوبی ساخته‌شده و محل اذان‌گو است.

حجره‌ها با ترتیب منظم و با شکل یکسان و زیبایی دورتادور محیط داخلی بنا درست‌شده و حجره‌های شبیه به هم به‌وسیله ایوان‌ها از همدیگر متفاوت می‌شوند.

این مدرسه پلانی به شکل مستطیل دارد و به‌صورت چهار ایوانی و به شکل حیاط مرکزی است که همه عناصر آن به‌طور قرنیه و با شکل و ترتیب منظم و یکسانی کنار همدیگر قرار دارند. در جناح غربی و در شرق و مرکز محله درب نو، در بافت قدیم گرگان ورودی بنا به‌طور مسقف و پوشیده از تیرهای ضخیم چوبی افقی قرار دارد. در جناح جنوب و شمال و شمال غربی نیز حیاط خلوت‌هایی ساخته‌شده است

دو عدد سکو به‌منظور استراحت و نشستن قبل از در ورودی درست‌شده است. پس از در اصلی مدرسه نخستین چیزی که وجود دارد، ایوان زیبای شرقی مدرسه است که روبه روی ایوان غربی قرار دارد. از درون مدرسه جرزهای ورودی دارای طاق‌نماهایی است که نسبت به سطح زمین تقریباً نیم متر بالاتر ساخته‌شده است.

بنای مدرسه کرسی چینی و بندکشی شده و جرزهای مدرسه آجری با ملات گل و آهک است و جرز خشت خام در برخی نقاط به چشم می‌خورد.